Cmentarz żydowski w Skwierzynie

Liczba głosów 0

Piękny cmentarz

Liczba internautów, którzy uznali ten cmentarz za jeden z najpiękniejszych polskich cmentarzy wynosi 0. Jeśli Ty również uważasz, że to jeden z najpięknijszych polskich cmentarzy wybierz przycisk Piękny cmentarz i oddaj swój głos. Ranking polskich cmentarzy według liczby głosów jest prezentowany w zakłądce Polskie cmentarze. Zaznacz poniższą opcję jeśli uważasz, że ten cmentarz jest jednym z najpiękniejszych polskich cmentarzy. Twój głos wpłynie na pozycję cmentarza w rankingu najpiękniejszych polskich cmentarzy prezentowanym na stronie. Zamknij

==

* [http://polandpoland.com/schwerin_jewishcemetery.html Cmentarz żydowski w Skwierzynie]
* [http://www.kirkuty.xip.pl/skwierzyna.htm Cmentarz żydowski w Skwierzynie (www.kirkuty.xip.pl)]
* [http://www.naszewycieczki.pl/content/view/289/38/ Nasze Wycieczki - Cmentarz żydowski w Skwierzynie]
* [http://www.skwierzyna.net/jewish_cemetery_poland.htm Jewish Cemetery - Skwierzyna, Poland]
* [http://www.sztetl.org.pl/pl/article/skwierzyna/12,cmentarze/1621,cmentarz-zydowski-w-skwierzynie/ Cmentarz żydowski w Skwierzynie] na portalu Wirtualny Sztetl



Skwierzyna
Kategoria:Obiekty sakralne w Skwierzynie
Kategoria:Zabytki w powiecie międzyrzeckim [źródło: Wikipedia, 457433]

Historia cmentarza

Dokładna data założenia cmentarza nie jest znana, choć można domniemywać po datowaniu najstarszego nagrobka, iż zaczęto tam dokonywać pochówków na początku XVIII wieku. Ocenia się, iż skoro początki gminy żydowskiej w Skwierzynie to XV wiek, musiał istnieć starszy kirkut, który być może znajdował się niedaleko starego cmentarza protestanckiego, którego ślady do niedawna były zauważalne przy dzisiejszej ulicy Jana III Sobieskiego.

Ostatnich zmarłych pogrzebano tam w latach 30. XX wieku, kiedy to w mieście nie było już prawie Żydów. Co ciekawe, kirkut przetrwał czasy nazizmu i wojennej pożogi w stanie niemal nienaruszonym. Stan taki utrzymywał się mniej więcej do połowy lat 60., do tego czasu nekropolia nie ucierpiała poważniej z ręki człowieka.

Przełom lat 60. i 70. to jednak okres zorganizowanej działalności władz lokalnych mającej na celu oficjalnie "uporządkowanie" cmentarza, a faktycznie jego całkowite zniszczenie. Przez jakiś czas prowadzono akcję demontażu i wywozu nagrobków wykonanych z co szlachetniejszych materiałów - część z nich trafiło nawet do Poznania i Szczecina, gdzie zostały wykorzystane do celów budowlanych. Na początku lat 70. firma przeprowadzono demontaż szczególnie cennych nagrobków, grobowców rodzinnych z czarnego szwedzkiego marmuru oraz metalowe, kute ogrodzenia.

Dodatkowo kirkut był dewastowany przez miejscowych mieszkańców. Wiele z macew zostało przez nich ukradzionych, posłużyły jako elementy fundamentów niedalekich domów jednorodzinnych. Cmentarz stopniowo zarastał krzakami, a co gorsza stał się miejscem spotkań miejscowego marginesu społecznego. Z powyższych powodów większość nagrobków nie wytrzymało próby czasu i albo poprzewracała się albo też popękała. Na ich niekorzyść działało także spore nagromadzenie śmieci i opadłych z drzew, gnijących liści. Nie wystarczało okresowe sprzątanie terenu kirkutu, które wykonywali uczniowie skwierzyńskich szkół pod kierownictwem nauczycieli. Oprócz niszczenia i kradzieży macew, wiele grobów rozkopano w poszukiwaniu cennych przedmiotów, jakie rzekomo mieli mieć przy sobie zmarli.

W 1992 Waldemar Chrostowski, wojewódzki konserwator zabytków, wpisał skwierzyński kirkut do rejestru zabytków. Na jego polecenie cmentarz zbadali Henryk Grecki (z Pracowni Zieleni Zabytkowej w Szczecinie) i Ryszard Patorski (muzeum w Międzyrzeczu), wykonując zdjęcia 162 macew. Tłumaczeniem inskrypcji na nagrobkach zajął się Paweł Woronczak, a dokumentację tej inwentaryzacji przesłano m.in. do Żydowskiego Instytutu Historycznego (ŻIH) w Warszawie.

W czerwcu 2002, z inicjatywy Skwierzyńskiego Stowarzyszenia Rozwoju Gospodarczego i przy wsparciu finansowym Fundacji Forda oraz Akademii Rozwoju Filantropii w Polsce, miał miejsce projekt "Przywrócić Pamięć" (jego wartość wyniosła 26,5 tys. zł). Teren został uporządkowany, przewrócone macewy oczyszczone i ponownie ustawione. Na terenie kirkutu umieszczono tablice informacyjne, na których widniały informacje dotyczące historii skwierzyńskich Żydów, wybudowano także drewniane schodki ułatwiające podejście pod jedno z piaszczystych zboczy wzgórza. W akcji, prócz wynajętych pracowników i uczniów miejscowych szkół średnich, wzięli także młodzi Niemcy z Mauritius Gymnasium w Büren k. PaderbornZob. cytuj stronę [źródło: Wikipedia, 457433]

| tytuł = Mój ''Heimat'' Żydowskie ślady na Środkowym Nadodrzu| data dostępu = 27 grudnia 2007| autor = Andrzej Kirmiel | język = pl}}. Otwarcie odrestaurowanej nekropolii, w którym uczestniczyli przedstawiciele żydowskiej gminy wyznaniowej ze [[Szczecin]]a, połączone zostało z konferencją naukową i wystawą fotografii przedstawiających cmentarz. Rok później, w nocy z 9 na 10 listopada 2003, cmentarz został zdewastowany. Na stronie antyrasistowskiej organizacji [[Stowarzyszenie Nigdy Więcej|Nigdy Więcej]], w tzw. "Brunatnej Księdze", wydarzenie opisano w następujący sposób: {{Cytat|''SKWIERZYNA. W okolicach 11 listopada nieznani neonaziści sprofanowali cmentarz żydowski. Zniszczyli nagrobki z niemieckimi, hebrajskimi i judaistycznymiAutorowi najprawdopodobniej chodziło o napisy w języku jidysz, których na skwierzyńskim kirkucie nie ma. Na macewach występują inskrypcję wyłącznie w języku hebrajskim lub niemieckim. napisami. Narysowali także swastyki i symbole SS oraz napisali: "Jude raus" i "Kristall Nacht". Cmentarz ten, krótko przed aktem rasistowskim, został odnowiony przez mieszkańców Skwierzyny''{{odn|Kornak|2009|s=248}}Opis z "[[Gazeta Wyborcza|Gazety Wyborczej]]": ''Skwierzyna. (...) żydowski cmentarz został sprofanowany i zniszczony w Święto Niepodległości. Od samego wejścia na kirkut widać połamane macewy z inskrypcjami w języku jidysz, hebrajskim lub niemieckim. Na płytach nagrobnych z piaskowca ktoś namalował swastyki, charakterystyczne znaki SS. Część macew jest wyłamana, wywrócona i popękana.'' R. Ochwat, ''Zdewastowali żydowski kirkut'', [w:] Gazeta Wyborcza, Gorzów Wlkp., 13 listopada 2003.}} Wiele nagrobków zostało przewróconych lub rozbitych. Większość napisów wykonanych przez wandali udało się usunąć, ale w kasie gminnej nadal brakuje pieniędzy na całkowitą renowację cmentarza. Sprawcy profanacji nie zostali wykryci, a sprawę szybko zbagatelizowano. Kirkut niszczeje ponownie. Pomimo tego, młodzież z miejscowego liceum regularnie go porządkuje, oczyszczając nekropolię ze śmieci i opadłych liści{{cytuj stronę| url =http://www.gazetalubuska.pl/wiadomosci/miedzyrzecz/art/7819309,mlodziez-ze-skwierzyny-porzadkowala-dawny-cmentarz-zydowski,id,t.html | tytuł =Młodzież ze Skwierzyny porządkowała dawny cmentarz żydowski | data dostępu = 6 grudnia 2014| autor =Dariusz Brożek | opublikowany =Gazeta Lubuska | praca = | data =31 października 2009 | język =pl}}. W lipcu 2014 władze gminy Skwierzyna wyremontowała schody, prowadzące do nekropolii od strony centrum miasta. Łączny koszt tego przedsięwzięcia wyniósł blisko 29 tys. zł, z czego około 15 tys. stanowiła dotacja z [[Unia Europejska|unijnego]] [[Program Rozwoju Obszarów Wiejskich|Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich]]{{cytuj stronę| url =http://www.gazetalubuska.pl/wiadomosci/miedzyrzecz/gal/7450965,zydowski-cmentarz-w-skwierzynie-to-ewenement-w-naszym-regionie-zdjecia,11831323,id,t,zid.html | tytuł =Żydowski cmentarz w Skwierzynie to ewenement w naszym regionie | data dostępu = 6 grudnia 2014| autor = | opublikowany =Gazeta Lubuska | praca = | data =30 lipca 2014 | język =pl}}. W kwietniu 2015 cmentarz został uporządkowany przez grupę wolontariuszy z niemieckiego stowarzyszenia "Znaki Pokuty". Oczyścili oni część nagrobków, zebrali śmieci i ustawili przewrócone macewy{{Cytuj stronę | url = http://skwierzyna.pl/archiwum/3063-niemcy-uporzdkowuj-skwierzyski-kirkut.html | tytuł = Stowarzyszenie z Niemiec porządkuje skwierzyński kirkut | data = 25 kwietnia 2015 | praca = skwierzyna.pl | data dostępu = 9 czerwca 2015}}.

Położenie [źródło: Wikipedia, 457433]

Obecnie cmentarz żydowski w Skwierzynie jest jedynym zachowanym fizycznym śladem wielowiekowej obecności Żydów w tym mieście. Zgodnie z judaistyczną tradycją, umiejscowiony jest na wzniesieniu, które przed wojną w [[język niemiecki|języku niemieckim]] nosiło nazwę ''Judenberg'' ("Żydowska Góra", dawna niemieckojęzyczna nazwa tego wzgórza nie jest obecnie używana przez mieszkańców Skwierzyny), znajdującej się przy ulicy Mickiewicza, niedaleko drogi dojazdowej do [[Międzyrzecz]]a. Wiadomo, iż chowano tam także Żydów z sąsiedniego [[Murzynowo (województwo lubuskie)|Murzynowa]]. Cmentarz zajmuje powierzchnię ok. 2,23 ha, choć szacuje się, iż mógł być o wiele większy. Jest to drugi pod względem powierzchni cmentarz żydowski w [[województwo lubuskie|województwie lubuskim]]. Największy kirkut znajduje się w [[Słubice|Słubicach]] 2,35 ha, ale jest o wiele uboższy, jeżeli brać pod uwagę liczbę zachowanych macewZnajdują się tam tylko trzy macewy, ustawione po 1999 ku czci trzech spoczywających tam rabinów. Zob. {{cytuj stronę| url = http://www.kirkuty.xip.pl/slubice.htm| tytuł = Słubice| data dostępu = 27 grudnia 2007| autor = K. Bielawski | język = pl}}. Teren cmentarza nie jest wyraźnie oddzielony od reszty wzgórz, nie zachował się mur ani ogrodzenie. Widoczne jedynie pozostałości kamiennej bramy posesji bezpośrednio graniczącej z kirkutem. Całość pokryta jest lasem liściastym, w większości [[dąb|dębami]] porośniętymi [[bluszcz]]em. Graniczy bezpośrednio z cmentarzem [[katolicyzm|katolickim]] (dawnym [[ewangelicy|ewangelickim]]), leżącym u północnego podnóża wzniesienia. Nekropolia oddalona jest o ok. 2 km od centrum miasta. {{Duża grafika|Kirkut Skwierzyna panorama.jpg|2500px|Panoramiczny widok na cmentarz żydowski w Skwierzynie (październik 2015)}}

Nagrobki [źródło: Wikipedia, 457433]

* [[Historia Skwierzyny]] * [[Historia Żydów w Skwierzynie]] * [[Synagoga w Skwierzynie]]

Uwagi [źródło: Wikipedia, 457433]

{{Uwagi}}

Przypisy [źródło: Wikipedia, 457433]

{{Przypisy}}

Bibliografia [źródło: Wikipedia, 457433]

* {{cytuj książkę |nazwisko = Borzymińska | imię = Zofia | nazwisko2 = Żebrowski | imię2 = Rafał | tytuł = Polski słownik judaistyczny dzieje, kultura, religia, ludzie | miejsce = Warszawa | rok = 2003 | tom = 1 | isbn = 83-7255-126-X | odn = a}} * {{cytuj książkę |nazwisko = Borzymińska | imię = Zofia | nazwisko2 = Żebrowski | imię2 = Rafał | tytuł = Polski słownik judaistyczny dzieje, kultura, religia, ludzie | miejsce = Warszawa | rok = 2003 | tom = 2 | isbn = 83-7255-175-8 | odn = b}} * {{cytuj książkę |nazwisko = Kemlein | imię = Sophia | tytuł = Żydzi w Wielkim Księstwie Poznańskim 1814-1848 | miejsce = Poznań | rok = 2001 | isbn = 83-7177-155-X | odn = tak }} * {{cytuj książkę |nazwisko = Kirmiel | imię = Andrzej | tytuł = Skwierzyna miasto pogranicza: historia miasta do 1945 roku | miejsce = Bydgoszcz | rok = 2004 | isbn = 83-918939-4-4 | odn = tak }} * {{cytuj książkę |nazwisko = Kirmiel | imię = Andrzej | tytuł = Żydzi w Skwierzynie | miejsce = Gorzów Wielkopolski | rok = 2002 | isbn = 83-917148-0-2 | odn = tak }} * {{cytuj książkę |nazwisko = Kornak | imię = Marcin | autor link = Marcin Kornak | tytuł = Brunatna Księga 1987-2009 | miejsce = Chodzież | rok = 2009 |url = http://ksiega.nigdywiecej.org/brunatnaksiega.pdf | isbn = 978-83-928440-0-6 | odn = tak }}

Linki zewnętrzne [źródło: Wikipedia, 457433]

Galeria