Jacek Kaczmarski był synem malarki żydowskiego pochodzenia, Anny Trojanowskiej-Kaczmarskiej i wieloletniego prezesa Zarządu Głównego Związku Polskich Artystów Plastyków Janusza Kaczmarskiego. Uczęszczał do XV Liceum Ogólnokształcącego im. Narcyzy Żmichowskiej w Warszawie. W 1980 ukończył studia na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Działalność artystyczną rozpoczął w połowie lat 70. XX w., jednak teksty do wielu utworów powstawały dużo wcześniej. Zadebiutował na Warszawskim Jarmarku Piosenki w 1976 roku, a rok później na Studenckim Festiwalu Piosenki w Krakowie zdobył nagrodę za utwór ''Obława''. Związany był z kabaretem Pod Egidą Jana Pietrzaka, grupą Piosenkariat oraz Teatrem na Rozdrożu.

W 1979 wraz z Przemysławem Gintrowskim i Zbigniewem Łapińskim przygotował program poetycki ''Mury''. Następnym wspólnym programem był ''Raj''. W 1981 roku Jacek Kaczmarski zdobył nagrodę dziennikarzy na Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za ''Epitafium dla Włodzimierza Wysockiego'', następnie (w sierpniu) drugą nagrodę na Festiwalu Piosenki Prawdziwej w Gdańsku. Kolejne programy to ''Muzeum'' - poetyckie interpretacje polskiego malarstwa nawiązujące do ostatnich dwustu lat polskiej historii oraz ''Krzyk'' - z tytułowym utworem napisanym do obrazu Edwarda Muncha. Utwór ''Mury'' stał się, wbrew pierwotnemu znaczeniu, hymnem rodzącej się Solidarności i antykomunistycznej opozycji.

U schyłku 1981, podczas trasy koncertowej Kaczmarskiego we Francji, w Polsce ogłoszono stan wojenny. Przebywając na emigracji koncertował on m.in. w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii, RPA, Izraelu oraz w większości krajów Europy Zachodniej. Występował na rzecz podziemnej Solidarności, brał udział w licznych akcjach charytatywnych.

W 1984 został członkiem Redakcji Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w Monachium z własnym programem ''Kwadrans Jacka Kaczmarskiego''. Pisał też komentarze polityczne, prowadząc audycję tego radia ''Fakty, Wydarzenia, Opinie''. W tym samym czasie wydawane nielegalnie w podziemiu kasety z utworami Kaczmarskiego krążyły po Polsce. W RWE pracował do zamknięcia sekcji polskiej w 1994 roku. Na emigracji powstały kolejne nowe zbiory poezji i albumy, a wśród nich: ''Zbroja'' (1982), ''Przejście Polaków przez Morze Czerwone'' (1983), ''Mój Zodiak'' (1985), ''Kosmopolak'' (1987), ''Notatnik australijski'' (1988), ''Dzieci Hioba'' (1989) oraz ''Głupi Jasio'' (1989).



Po powrocie do Polski w 1990 roku odbył, wraz ze Zbigniewem Łapińskim, pierwszą po 9 latach emigracji trasę koncertową, za której płytową wersję (''Live'') otrzymał w 2001 roku Złotą Płytę. W 1993 roku powstała nowa płyta - ''Wojna Postu z Karnawałem'' - w warstwie muzyczno-wykonawczej przygotowana wspólnie z Przemysławem Gintrowskim i Zbigniewem Łapińskim. W 1994 roku powstały dwa kolejne programy: ''Sarmatia'' oraz zbiór kolęd i pastorałek - ''Szukamy stajenki''. Na półki księgarń trafiła debiutancka powieść autobiograficzna Kaczmarskiego - Autoportret z kanalią. W tym samym roku Kaczmarski napisał libretto musicalu Kuglarze i wisielcy, z muzyką Jerzego Satanowskiego. Rok później powstał kolejny program pt. ''Pochwała łotrostwa''.

W roku 1995 Jacek Kaczmarski wraz z drugą żoną Ewą i 7-letnią córką Patrycją osiedlił się w Australii, skąd przyjeżdżał do Polski na koncerty i promocje kolejnych płyt. Pobyt w Australii zaowocował nowymi tekstami, utrwalonymi na płycie ''Między Nami'' (1997) oraz ''Dwie Skały'', nagranej w grudniu 1999 roku. Pisał też kolejne powieści, które ukazały się w Polsce: Plaża dla psów, O aniołach innym razem - z 1999 roku oraz Napój Ananków (2000). W roku 2000 został odznaczony przez prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za zasługi w SZSPW rozmowie ze studentami poznańskiej polonistyki sam Kaczmarski podkreślił, że o swoich zasługach w SZSP dowiedział się w chwili odbierania orderu. Wcześniej nie miał pojęcia, że dostaje to odznaczenie za działalność w SZSP, w którym zresztą nigdy nie był. Uznał też, że była to celowa manipulacja, gdyż wcześniej informowano go, że zostanie odznaczony za swoja osiągnięcia i zasługi (s.311 To moja droga K. Gajda).. Kolejną złotą płytę otrzymał za ''Krzyk''.

W 2001 Kaczmarski obchodził 25-lecie działalności artystycznej. Za jego życia ukazały się jeszcze płyty: ''Dwadzieścia (5) lat później'' (2001) i ''Mimochodem'' (2002), a już po śmierci - tomik poezji pt. Tunel, zestaw ''Syn marnotrawny'' (2004), zawierający komplet wszystkich, polskich i zagranicznych, płyt nagranych przez poetę oraz zestaw ''Suplement'' (2006) z utworami nie zarejestrowanymi na oficjalnych płytach. Ostatnim utworem Kaczmarskiego był niedokończony poemat O Münchhausenie, podejmujący problematykę akcesji Polski do Unii Europejskiej, którego wstępną część napisał 9 kwietnia 2004.

Na przełomie 2001 i 2002 Kaczmarski zauważył u siebie bóle gardła i trudności ze śpiewaniem. 12 stycznia 2002 odbył ostatni koncert w Arcueil pod Paryżem z programem Szukamy stajenki, kolejne koncerty odwołał z uwagi na zły stan zdrowia. W marcu 2002 zdiagnozowano u Jacka Kaczmarskiego zaawansowane stadium płaskonabłonkowego raka przełyku{{odn|Gajda|2009|s=331}} (czasem podawany jest rak krtani). Sprawa jego choroby nabrała medialnego rozgłosu. Zorganizowano serię koncertów charytatywnych z udziałem m.in. Aloszy Awdiejewa, Michała Bajora i Skaldów. Wielu ludzi, w tym artystów, wspierało go finansowo podczas kosztownych zabiegów. Kaczmarski nie zdecydował się na zabieg wycięcia ognisk nowotworu ze względu na złe rokowania operacyjne, stosował alternatywne metody leczenia w Centrum Rehabilitacji i Regeneracji Onkologicznej w Innsbrucku, polegające na próbie niszczenia guza nowotworowego za pomocą hipertermii oraz stosowania środków homeopatycznych i typowych dla medycyny chińskiej. Na początku 2003 przeszedł zabieg tracheotomii. W późniejszym czasie leczył się u jednego z warszawskich znachorów, kilka lat po jego śmierci okazało się, że był oszustem. Na początku 2004 Kaczmarski całkowicie stracił głos i kontaktował się jedynie w formie pisemnej. 17 marca 2004 otrzymał nagrodę Fryderyka za całokształt twórczości. Nagrody nie był już w stanie odebrać osobiście. Nad ranem 10 kwietnia 2004 w szpitalu w Gdańsku stracił przytomność. Zmarł tego samego dnia około godziny 18.30. Przed śmiercią został ochrzczony w wyznaniu rzymskokatolickim. 24 kwietnia jego prochy spoczęły w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C31-I-17).

Nagrobek, pierwotnie przedstawiający struny gitary rozpięte między dwiema skałami, został zdewastowany. Autorem przeprojektowania uwzględniającego kradzież strun jest Janusz Kaczmarski, ojciec poety.

Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, zasiadał też w Radzie Nadzorczej Stowarzyszenia Pracowników Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

22 marca 2007, w 50 rocznicę urodzin, Sejm uczcił pamięć Jacka Kaczmarskiego, podkreślając jego szczególne zasługi dla Polski.

Od 20 czerwca 2012 jest patronem skweru nieopodal liceum, do którego uczęszczał. W centrum Wrocławia patronuje również niewielkiej uliczce, przy której w czerwcu 2008 roku odsłonięto upamiętniającego go krasnala.

Jacek Kaczmarski był przede wszystkim poetą. Napisał ponad 600 wierszy, 5 powieści i dwa libretta. Był także kompozytorem muzyki do swoich wierszy i pieśniarzem - ponad 25 lat wykonywał swoje utwory na scenie. Reprezentował nurt tzw. piosenki autorskiej, czyli w całości stworzonej przez jedną osobę, tak w warstwie tekstowej, muzycznej, jak i wykonawczej.

Poezja.
Jacek Kaczmarski w warstwie formalnej czerpał z klasycznych systemów wersyfikacyjnych oraz podkreślał wyrazistość brzmieniową rymem - stosując te schematy jako element uwidoczniający wymowę i konotacje utworu. Posługiwał się zarówno wierszem sylabotonicznym, gdzie stała liczba sylab i regularność stóp precyzyjnie wyznacza ramy wiersza (np. ''Włóczędzy''), ale też łamał konwencję tam, gdzie nieregularność stanowiła walor semantyczny - dodawała dynamiki i korespondowała z treścią wiersza (np. ''Kołysanka dla Kleopatry''). W niektórych utworach posługiwał się wręcz wierszem wolnym (''Zbigniewowi Herbertowi'', ''Tren spadkobierców''). W wielu utworach przyjęta konwencja miała za dodatkowe zadanie osadzić wiersz w cudzej stylistyce poetyckiej, co najczęściej wiązało się także z wydobyciem najistotniejszych motywów tematycznych i stanowiło rodzaj gry poetyckiej, pastiszu a niekiedy hołdu poecie. W takiej roli zastosował Kaczmarski m.in. strofę mickiewiczowską, modernistyczną stylistykę Brunona Jasieńskiego, czy charakterystyczną frazę Norwida bądź Herberta.

W swojej poezji wykorzystywał środki stylistyczne, takie jak instrumentacje głoskowe (I bluźnią bliźni, żem ich zbrudził), personifikacje, metonimie (Polskę zwinął w rulon), wyzyskiwał podobne brzmienie i dwuznaczność słów, przeciwieństwa. Tworzył też neologizmy (Sodomora, lalkolep) i wykorzystywał barbaryzmy.

Poezję Kaczmarskiego cechuje wielowarstwowa metaforyka. Obok metafor językowych, utartych w obyczaju językowym zwrotów, występują skomplikowane metafory poetyckie. Posługiwał się środkami uwydatniającymi motywacje i zależności językowe np. gry słów, powtórzenia, antymetabole (gryzące pochwały-pochwalne gryzmoły), paronomazje, figury etymologiczne, homonimy, przekształcenia frazeologiczne i brzmieniowe (szatan ponoć ma dwa końce). Pojawiały się również w jego twórczości metafory-alegorie i symbole rozciągnięte na cały tekst literacki.

Muzyka.

Kompozycje.
Przewaga ballad o klasycznych rozwiązaniach harmonicznych i rytmicznych.

Kompozycje utrzymują się w klasycznym nurcie. Kaczmarski, za przykładem wcześniejszych śpiewających poetów, czerpał z tradycyjnych wzorów z dala omijając współczesne kierunki muzyczne, chyba że służyło to określonemu celowi poetyckiemu.
: ''Staram się być wierny jednej zasadzie: komponując muzykę opieram się na wzorcach klasycznych. Nie stosuję standardów jazzowych, bluesowych, rockowych czy popowych. Chyba że ma to czemuś służyć. Ale to zdarza się rzadko''.

W początkowej fazie twórczości słychać było ewidentną fascynację muzyką Włodzimierza Wysockiego wyrażającą się w charakterystycznych rwanych akordach (''Nie lubię'', ''Manewry'') czy zmianach szybkiego tempa (cykl ''Obław''). Później nastąpił rozwój jego stylistyki. Forma utworu zawsze odgrywała rolę służebną wobec tekstu, niejako go ilustrując. Jako przykłady mogą tu posłużyć utwory takie jak ''Somosierra'' lub cykl ''Obława'', których szaleńcze tempa oddają wrażenie pędu - czy to szarży wojska, czy stada wilków, spokojny ''Poranek'' i wręcz knajacki refren ''Kuglarzy''. Wszystkie te chwyty są typowymi przykładami retoryki muzycznej, gdzie muzyka ma służyć lepszemu przyswojeniu przez słuchacza tekstu utworu.

Na wspólnych programach Tria odcisnęła się indywidualność twórcza wszystkich trzech kompozytorów: Przemysław Gintrowski wniósł specyficzny styl kompozycji, o bardzo nośnej melodyce i prostej harmonii, szczególnie pasujący do wykonywanych przez niego wierszy Zbigniewa Herberta, natomiast kompozycje Zbigniewa Łapińskiego charakteryzowało skomplikowanie formalne oraz harmoniczne i bogactwo aranżacji fortepianowych.

Kaczmarski w celu ilustracyjnym często nawiązywał do różnych stylów muzycznych. W jego twórczości solowej oraz w utworach Tria można usłyszeć motywy narodowe:
* rosyjskie (''Encore, jeszcze raz...'', ''Czastuszki o pierestrojce'')
* ukraińskie (fragment (przytoczony zresztą ze słuchu i błędnie zacytowany) ukraińskiej piosenki ludowej w ''Romansie historiozoficzno-erotycznym o princessie Doni i parobku Ditku ze wstawką etnograficzną'')
* stricte polskie (polonez ''Z pasa słuckiego pożytek'', warszawski tzw. folk miejski - estetyka piosenki ulicznej: ''Karnawał w Victorii'')
* hiszpańskie (flamenco ''Sąd nad Goyą'', ''Zakopywanie głowy'', tango ''Między nami'')
* francuskie (walc paryski ''Pożegnanie Okudżawy'', gawot ''Artyści'', oraz melodia karmanioli w ''Karmanioli'')
* amerykańskie (blues ''Przy ołtarzu baru'', zydeco ''Źródło wszelkiego zła'', ''Postmodernizm'')
* japońskie (sposób akompaniamentu w ''Japońskiej rycinie'');

Jednym z rzadkich w twórczości Kaczmarskiego przykładów wykorzystania standardów gatunkowych do ilustracji utworu jest muzyka do ''Przyśpiewki bylejakiej o europejskości Polaka'' (konwencja rapowa) i stylizowany na rockową balladę ''Dylan''.

Spotkać można też dosłowne cytaty np.:
* Sarabanda z Suity 11 d-moll G.F.Haendla w ''Nad spuścizną po przodkach deliberacje''
* polskie kolędy w ''Wigilii na Syberii''
* ''Ukraina'' oraz fragment ''Marsylianki'' w ''Rejtan, czyli raport ambasadora''
* XIX-wieczna piosenka warszawska W Saskim Ogrodzie przy wodotrysku w zakończeniu ''Katynia''
* rosyjska pieśń wojenna ''Święta Wojna'' w zakończeniu ''Autoportretu Witkacego''
* polski hymn narodowy (przekształcenie) w zakończeniu ''Tradycji''.

Instrumentarium.
W utworach Kaczmarskiego dominowało ograniczone instrumentarium, obejmujące żywe, klasyczne brzmienia instrumentów - gitar oraz fortepianu.

W aranżacjach piosenek Kaczmarskiego usłyszeć można:
* gitarę klasyczną solo - we wszystkich samodzielnych programach Kaczmarskiego
* dwie gitary klasyczne - w niektórych aranżacjach piosenek wykonywanych przez Kaczmarskiego i Gintrowskiego, a także w piosenkach granych wspólnie z Jackiem Majewskim
* gitarę klasyczną i fortepian - w programach tworzonych ze Zbigniewem Łapińskim
* dwie gitary klasyczne, fortepian - w programach tworzonych przez Trio: Kaczmarski, Gintrowski, Łapiński
wyjątkowo, na zasadzie eksperymentu:
* gitarę klasyczną i akustyczną oraz elektroniczne instrumenty klawiszowe - płyta ''Litania''
* fortepian, gitarę basową, kwartet smyczkowy i instrumenty dęte - płyta ''Szukamy Stajenki''
* gitary klasyczne, kontrabas, instrumenty dęte, akordeon - płyta ''Między nami''

Technika gry na gitarze.
Jacek Kaczmarski trzymał gitarę odwrotnie niż większość gitarzystów: struny szarpane lub uderzane były palcami lewej ręki, zaś struny na gryfie przyciskały palce dłoni prawej; ułożenie strun pozostawiał jednak niezmienione. Pozwalało mu to łatwiej osiągać niektóre rozwiązania brzmieniowe niż w przypadku gitary trzymanej w sposób klasyczny.

Rzekoma leworęczność Jacka Kaczmarskiego

Dość powszechnie uważa się, że Jacek Kaczmarski był osobą leworęczną. Przeświadczenie takie wynika zapewne z faktu odwrotnego trzymania przez niego gitary, był on jednak praworęczny. Wątpliwości rozwiewa sam poeta w wywiadzie:

:: '' - Nie jest trudno zauważyć, że grasz na gitarze lewą ręką, chociaż ułożenie strun jest typowe dla gitarzysty praworęcznego. Jednak autografy rozdajesz ręką prawą. Czy to znaczy, że jesteś oburęczny?''

:: '' - Jacek Kaczmarski: Rzeczywiście, równomiernie mam rozwinięte obie ręce. Jeśli chodzi o grę na gitarze lewą ręką to wynika ona z mojej niewiedzy, zwykłej ignorancji. Od samego początku grałem odwrotnie nie wiedząc, iż można się tak posługiwać tym instrumentem tylko wystarczy zmienić kolejność strun. Zanim się jednak zorientowałem, umiałem się już całkiem nieźle poruszać na kilku akordach. Potem, dla żartów, nauczyłem się grać prawostronnie kilku funkcji po to, aby podczas koncertów trochę się zabawić: raz grać lewą, a raz prawą ręką. Następnie, gdy już moja twórczość zaczęła się krystalizować dostrzegłem, iż trzyanie na odwrót daje mi pewną przewagę nad praworęcznymi. Przede wszystkim inaczej brzmią akordy oraz pochody basowe, które w razie potrzeby imitują gitarę basową, tym bardziej że gram je palcami: wskazującym i środkowym''.

Proza.
Proza Jacka Kaczmarskiego to powieści obyczajowe, z wyraźnym wątkiem autobiograficznym, a niekiedy elementami political fiction. Pierwsza powieść ''Autoportret z kanalią'' jest przewrotnym rozliczeniem z mitem barda Solidarności. W powieści autor nie tylko nie oszczędza siebie samego, ale również środowiska solidarnościowego i polskiej emigracji, co przyczyniło się do utrwalenia jego obrazu jako twórcy niepokornego, dla którego nie istnieją tematy tabu.

W kolejnej powieści ''Plaża dla psów'', autor ukazuje codzienne życie na końcu świata - w Australii. Oczyma głównego bohatera spogląda na tych, którzy na nowym kontynencie próbują sobie poukładać życie. Autor polemizuje z postawioną przez jednego z bohaterów powieści tezą, że tak naprawdę ''potrzebne jest do szczęścia czyste niebo, zdrowe jedzenie i kochająca kobieta'', komentując to następująco: ''Więc tak się wydaje większości ludzi, którzy się tam osiedlają i ta powieść jest między innymi o tym właśnie, że niestety nie. Każdy przyjeżdżający z zewnątrz (w tej książce jest wielu emigrantów z różnych stron świata) szuka właśnie tej prostej recepty na szczęście. A tymczasem przywozi ze sobą swoją własną klaustrofobię, swoją przeszłość, z którą się nie pogodził, swoje indywidualne słabości, lęki i tym zatruwa życie sobie i najbliższym, doprowadzając do tragedii''.

Kaczmarski napisał również książkę o pracy w Radiu Wolna Europa (''Napój Ananków''), która posiada element fantastyki. Opowiada ona o narodzie Ananków, o ich historii i mitologicznej wizji stworzenia świata. Akcja powieści natomiast dzieje się w Monachium. Ciekawostką w tej powieści jest to, że główny bohater jest orientacji homoseksualnej.

Kolejną satyrą społeczno-polityczną z zawartym wątkiem autobiografii było - ''O aniołach innym razem''. Powieść różni się od reszty tym, że nie operuje głównie obrazem, ale słowem. Opowiada o różnych typach ludzi których drogi skrzyżowały się w klinice odwykowej. Ponowne spotkanie miało miejsce w Polsce po transformacji, gdzie byli witani jak bohaterowie (bo byli emigrantami). W ojczyźnie prowadzą działalność polityczną, charytatywną i gospodarczą, jednak szybko zostają zmieszani z błotem. Padło wtedy stwierdzenie: Polityk to gnój! Ale w naszym kraju, bądź co bądź rolniczym, zdaje się, że potrzeba dużo tego gnoju, żeby coś wyrosło. Bohaterowie pod koniec powieści wyjeżdżają z kraju, by zapomnieć o problemach i cieszyć się wolnością na jachcie, wtedy na pytanie bohaterki (Czy wrócicie do ojczyzny?) autor odpowiada sam sobie: Panie Jacku, pan sam powinien wiedzieć najlepiej, że po tylu latach nie wraca się do ojczyzny, tylko przyjeżdża.

Wraz ze swoją córką - Patrycją Volny, stworzył opowieść dla dzieci ''Życie do góry nogami'', traktującą o codzienności australijskiej widzianej oczami dziecka wychowanego w Europie.

Programy.
Program - w sensie, w jakim używał tego pojęcia Kaczmarski - to cykl piosenek pomyślanych i zaplanowanych jako zamknięta całość, którego sens wykracza poza prostą sumę treści poszczególnych utworów. Zawsze jednak część utworów funkcjonowała w świadomości słuchaczy w oderwaniu od całości (''Kochanowski'', ''Niech...'', ''Warchoł'' itp.). Były i takie utwory, które w programie należały do kluczowych, ale funkcjonowały wyłącznie w jego kontekście (''Epitafium dla Sowizdrzała'', ''Rokosz'', ''Powrót z Syberii'', ''Dęby'' itp.).

Tym, co spinało program w jedność była myśl przewodnia - mniej lub bardziej bezpośrednio przedstawiona:
* ''Sarmatia'' - nawiązywała do Polski szlacheckiej i wywodzących się z tego okresu współczesnych przywar narodowych
* ''Muzeum'' - opisywał kilkanaście obrazów polskiego malarstwa historycznego z ostatnich 200 lat historii (wyjątek stanowią ''Osły i ludzie'')
* ''Pochwała łotrostwa'' jest pierwszym przykładem programu nie posiadającego jednoznacznego tematu.

Sam autor nie popierał idei podnoszenia do rangi programów cyklów piosenek, które z tych czy innych względów znalazły się na kasetach, ale w założeniu programami nie były. Uznawał za programy wyłącznie te cykle, które były przez niego pomyślane jako zamknięte całości, a więc: ''Mury'', ''Raj'', ''Muzeum'', ''Mój zodiak'', ''Notatnik australijski'', ''Skruchy i erotyki dla Ewy'', ''Wojna postu z karnawałem'', ''Sarmatia'', ''Szukamy stajenki'', ''Pochwała łotrostwa'', ''Między nami'', ''Dwie skały'', ''Mimochodem''. Z drugiej strony - samo wydanie danego zbioru piosenek było wydarzeniem artystycznym, a co za tym idzie - funkcjonowały one w świadomości słuchaczy jako całość.

Najbardziej znane utwory.
* ''Obława''
* ''Nasza klasa''
* ''Źródło''
* ''Epitafium dla Włodzimierza Wysockiego''
: W dorobku Jacka Kaczmarskiego znajduje się kilka epitafiów poświęconych twórcom. Epitafium dla Włodzimierza Wysockiego zajmuje miejsce szczególne, zarówno ze względu na wpływ, jaki Wysocki wywarł na twórczość Kaczmarskiego, jak i ze względu na kunsztowną formę i uniwersalizm poruszanych tematów, dla których postać bohatera epitafium jest jedynie pretekstem.
* ''Mury''
: Pieśń - symbol. Inspirowana piosenką Lluísa Llacha, ''LEstaca'' (Pal), do której melodii Jacek Kaczmarski napisał wiersz ''Mury''. Piosenka stała się hymnem Solidarności i symbolem walki z reżimem, roli poety (''śpiewał, że czas by runął mur... oni śpiewali wraz z nim'') mimo gorzkiej, paradoksalnej wymowy ostatniej zwrotki, powszechnie pomijanej przez odbiorców (''A mury rosną, łańcuch kołysze się u nóg''). Piosenka opowiada o niezrozumieniu artysty (Llacha) przez ludzi - paradoksalnie tak właśnie się stało z tą piosenką, gdyż często uważa się ją błędnie za antyreżimowy protest-song.

Etapy twórczości.
{{dopracować|sekcja|studencki, opozycyjny, emigracyjny, RWE, Trio, późny}}

Mistrzowie.
* Włodzimierz Wysocki
: ''Po spotkaniu z Wysockim w 1974 roku zrozumiałem, że piosenka nie jest jedynie umiejętnością napisania tekstu i skomponowania muzyki. Może być sposobem wyrażania najgłębszych, najbardziej podstawowych treści. [...] Myślę, że wszystko, co pisałem w latach 1974-1978, było pod wpływem Wysockiego, zarówno w materii poetyckiej, jak i w sposobie wykonania''.
:Fascynacja Wysockim wyrażała się w tłumaczeniach jego piosenek, parafrazach i nawiązaniach, a także naśladowaniem ekspresji wokalnej i swoistym ukształtowaniem światopoglądu artystycznego.
:Piosenki napisane według Wysockiego:
:* Ze sceny (1977, według '' '')
:* Nie lubię (1976, według '' '')
:* Obława, Obława II (1974 i 1983, według '' '', '' '')
:* Czołg (1987, zainspirowany pomysłem Wysockiego odnotowanym w jego dzienniku)
:* Linoskoczek (1982, inspirowany pieśnią ', dedykowany Wysockiemu)
:* Koń wyścigowy (1987, według '' '')
:* Epitafium dla Włodzimierza Wysockiego. Dwa wolniejsze fragmenty są wariacją na temat piosenki tegoż - '' -'', przy zachowaniu oryginalnej melodii. Tłumaczenia z Wysockiego:
:* Cios w cios (1974)
:* Pada ciemność (1974)
:* Wydarzenie w knajpie (1976)
:* Siedzimy tu przez nieporozumienie (1973)
:* Cud (1977)
:* Piosenka o radości życia (1977)
:* Góry (1974)
:* Statki (1974) Wysockiemu poświęcił też Jacek Kaczmarski jeden ze swoich najsłynniejszych utworów - ''Epitafium dla Włodzimierza Wysockiego''.
* Bułat Okudżawa
* Georges Brassens
* Andrés Segovia
* Bob Dylan

Jacek Kaczmarski był zafascynowany dokonaniami muzycznymi Boba Dylana z wczesnego okresu jego twórczości. Dokonywał tłumaczeń jego utworów, niektóre z nich doczekały się nagrania. Występ Boba Dylana zamykający koncert na rzecz ludzi głodujących w Etiopii, podczas którego artysta wystąpił pod wyraźnym wpływem środków psychoaktywnych, skłonił Kaczmarskiego do napisania utworu znanego jako Bob Dylan bądź Epitafium dla Boba Dylana.

Tłumaczenia z Dylana:
* Ja nim nie będę (1974)
* Ciężki deszcz (1972)

Literackie.
Jacek Kaczmarski obficie korzystał ze skarbnicy literatury polskiej i światowej, czerpiąc z niej inspirację, traktując jako podstawę do gry z czytelnikiem, a czasem przenosząc na grunt polski twórczość innych poetów w tłumaczeniach i parafrazach. Nawiązywał do stylistyki innych poetów, do motywów funkcjonujących w dziełach literatury. Inkrustował swoje teksty cytatami z dzieł literackich (np. ''O wojnie galijskiej'' Juliusza Cezara), dokumentów historycznych, czy tekstów kultury - np. kolęd.

Malarskie.
{| class="wikitable sortable" style="text-align:left"
! | Wiersz
! style= ""| Data
! style="width:500px;"| Obraz
! style="width:180px;"| Autor
! style= ""| Data
! style= ""| Technika
! Lokalizacja
|-
| Alegoria malarstwa
| 2003
| Alegoria malarstwa (a. W pracowni artysty, Sztuka Malarska)
| Johannes Vermeer van Delft
| 1662-1665
| olej na płótnie
| Austria, Wiedeń, KHM
|-
| Ambasadorowie
| 1987
| Ambasadorowie
| Hans Holbein
| 1533
| olej na płótnie
| Wielka Brytania, Londyn, National Gallery
|-
| Arka Noego
| 2003
| Arrasy Wawelskie:Rozmowa Noego z Bogiem, Budowa arki Noego, Wejście zwierząt do arki, Zesłanie potopu
| warsztaty Willema i Jana de Kempeneera, Jana van Tieghema i Nicolasa Leyniersa
| 1550-1560
| arras
| Polska, Kraków, Wawel
|-
| Astrolog
| 2003
| Doktor Faust
| Rembrandt Harmenszoon van Rijn
| 1651
| akwatinta, sucha igła
| Holandia, Amsterdam, Rijksmuseum
|-
| Autoportret Witkacego
| 1980
| Autoportret
| Stanisław Ignacy Witkiewicz
| 1939
| pastele
| Polska, Katowice, Muzeum Sląskie
|-
| Bar w Folies-Bergére
| 1978
| Bar w Folies-Bergre
| Édouard Manet
| 1882
| olej na płótnie
| Wielka Brytania, Londyn, Courtauld Gallery
|-
| Birkenau
| 1981
| Birkenau
| Jerzy Krawczyk
| 1961
| olej na płótnie
| Polska, Warszawa, MN
|-
| Czerwony autobus
| 1981
| Autobus (Czerwony autobus)
| Bronisław Wojciech Linke
| 1959-1961
| olej na płótnie
| Polska, Warszawa, MN
|-
| Czytająca list
| 1992
| Kobieta w błękitnej sukni
| Johannes Vermeer van Delft
| 1662-1665
| olej na płótnie
| Holandia, Amsterdam, Rijksmuseum
|-
| Dali
| 1978
| Uporczywość pamięci, Miękka konstrukcja z gotowaną fasolką - przeczucie wojny domowej, Widmo seksapilu, Geopolityczne dziecko obserwujące narodziny Nowego Człowieka
| Salvador Dalí
| 1931-1943
| olej na płótnie
|
|-
| Dawid
| 1979
| Dawid
| Michał Anioł
| 1504
| rzeźba w marmurze
| Włochy, Florencja, Galleria dell'Accademia
|-
| Encore, jeszcze raz
| 1977
| Encore, jeszcze, encore!
| Paweł Fiedotow
| 1851-1852
| olej na płótnie
| Rosja, Moskwa, Galeria Tretiakowska
|-
| Epitafium dla księdza Jerzego
| 1985
|
| Janusz Kaczmarski
|
|
|
|-
| Kanapka z człowiekiem
| 1977
| Kanibalizm (Kanapka z człowiekiem)
| Bronisław Wojciech Linke
| 1951
| olej na płótnie
| Polska, Warszawa, MN
|-
| Karzeł
| 1982
| Portret błazna Diego de Acedo, zw. El. Primo
| Diego Velázquez
|
| olej na płótnie
| Hiszpania, Madryt, Muzeum Prado
|-
| Kobieta trzymająca wagę (ok. 1664)
| 2003
| Ważąca perły (Kobieta z wagą)
| Johannes Vermeer van Delft
| 1664
| olej na płótnie
| USA, Waszyngton, National Gallery of Art
|-
| Kredka Kramsztyka
| 1993
| Rodzina w getcie
| Roman Kramsztyk
| 1942
| rysunek
|
|-
| Krzyk
| 1978
| Krzyk
| Edvard Munch
| 1893
| Olej, tempera i pastel na kartonie
| Norwegia, Oslo, Galeria Narodowa
|-
| Książę
| 1979
| Książę
| Paul Klee
|
|
|
|-
| Lekcja anatomii doktora Tulpa
| 1992
| Lekcja anatomii doktora Tulpa
| Rembrandt Harmenszoon van Rijn
| 1632
| olej na płótnie
| Holandia, Haga, Mauritshuis
|-
| List miłosny
| 2003
| List miłosny
| Johannes Vermeer van Delft
| 1665-1670
| olej na płótnie
| Holandia, Amsterdam, Rijksmuseum
|-
| Mistrz Hieronimus van Aeken z Hertogenbosch zwany Boschem
| 1977
| Ogród ziemskich rozkoszy
| Hieronim Bosch
| 1480-1490
| olej na desce, tryptyk
| Hiszpania, Madryt, Prado
|-
| Młody Bachus
| 1978
| Bachus
| Michelangelo Merisi da Caravaggio
| 1596
| olej na płótnie
| Włochy, Florencja, Uffizi
|-
| Nokturn z niespodzianką
| 2003
| Satyr i śpiąca kobieta
| Pablo Picasso
|
|
| Wielka Brytania, Londyn, Tate
|-
| Okładający się kijami
| 2000
| Walka na kije
| Francisco Goya
| 1821-1823
| fresk
| Hiszpania, Madryt, Muzeum Prado
|-
| Osły i ludzie
| 1980
| Kaprysy: 42. Ty, który nie możesz; 38. Bravissimo
| Francisco Goya
| 1797-1798
| Akwatinta
|
|-
| Pejzaż z szubienicą
| 1978
| Pejzaż z szubienicą
| Pieter Bruegel
| 1568
| Olej na drewnie
|}

{|
|
|
|}
{|
|
|
|}
{|
|
|
|}
{|
|
|
|}
{|
|
|
|}
{|
|
|}


Filmowe.
W twórczości Kaczmarskiego znalazło się również miejsce na odwołania do filmów. ''Rublow'', ''Stalker'' i ''Ofiara'' odwołują się do dzieł Andrieja Tarkowskiego. ''Kuglarze'' to utwór inspirowany filmem ''Wieczór kuglarzy'' w reżyserii Ingmara Bergmana. Piosenka ''Reportaż'' jest z kolei inspirowana opowiadaniem filmowca, Jacka Petryckiego, na temat wojny w Bośni. Również utwór ''Casanova-Fellini (scena niemiecka)'' nawiązuje do filmu ''Casanova'' Federico Felliniego z 1976 r.

Poezja.
* ''Wiersze i Piosenki'', Paryż 1983
* ''Mój zodiak'', 1985
* ''30 wierszy i piosenek'', 1987
* ''Rozbite oddziały'', 1988
* ''A śpiewak także był sam'' - z przedmową Stanisława Stabro, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 1998
* ''Biblioteka bardów - Jacek Kaczmarski'', Twój Styl, Warszawa 2000
* ''Ale źródło wciąż bije...'' - z przedmową Krzysztofa Gajdy, Wydawnictwo Marabut, Warszawa 2002
* ''Tunel'', Tower Press, Gdańsk 2004
* ''Antologia poezji'', Wydawnictwo Demart 2012
* ''Między nami. Wiersze zebrane,'' Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2017

Proza.
* ''Autoportret z kanalią'', 1994
* ''Plaża dla psów'', 1998
* ''O aniołach innym razem'', 1999
* ''Życie do góry nogami'', 1996
* ''Napój Ananków'', 2001

Śpiewniki.
* ''Utwory Jacka Kaczmarskiego'', wyd. Alba, Opole 1990
* ''Mury'', 1990
* ''Raj'', 1990
* ''Muzeum'', 1990
* ''Kosmopolak'', 1990
* ''Dzieci Hioba'', 1990
* ''Głupi Jasio'', 1990
* ''Bankiet'', 1990
* ''Wojna postu z karnawałem'', 1997
* ''Sarmatia'', 1995
* ''Szukamy Stajenki'', 1995
* ''Pochwała łotrostwa'', 1996
* ''Encore, jeszcze raz encore - piosenki z lat 74-95'', część I, 1998
* ''Pejzaż z szubienicą - piosenki z lat 74-95'', część II, 1998
* ''Wiosna - piosenki z lat 74-95'', część III, 1998
* ''Dwie skały'', 2000

Wydawnictwa podziemne.
Po roku 1981, kiedy płytę z programem ''Krzyk'' cenzura, zamiast do dystrybucji, skierowała na przemiał, szczególnie zaś po rozpoczęciu przez Jacka Kaczmarskiego działalności w Radiu Wolna Europa - oficjalnie w Polsce nie można było wydawać jego twórczości. Nie znaczy to, że nie była ona znana. Popularność piosenek Kaczmarskiego rosła w dużej mierze dzięki wydawnictwom podziemnym. O sile oddziaływania wydawnictw podziemnych można było się przekonać w 1990 roku, kiedy to na pierwsze poemigracyjne koncerty Kaczmarskiego przychodziły tysiące słuchaczy.

* ''Muzeum'', Warszawa 1981
* ''Raj'', Warszawa 1981
* ''Zbroja'', Kraków 1982
* ''Zbroja'', Poznań 1982
* ''Zbroja'', Wytrwałość, Warszawa 1982
* ''Zbroja'', Wyd. Ruchu Oporu NZS, Kraków 1982
* ''Zbroja [teksty piosenek]'', Przedr. z: Warszawa: Wytrwałość, 1982
* ''Kaczmarski Jacek'', Bez Debitu, Warszawa 1983
* ''Zbroja utwory napisane na emigracji'', Słowo Podziemne, Warszawa 1983
* ''Śpiewnik polski'', Aspekt, Wrocław 1984
* ''Wiersze i piosenki'', Cel, 1984
* ''Utwory zebrane'', Pokolenie, Warszawa 1984, 1985
* ''Horoskop'', Wrocław 1985
* ''Wiersze i piosenki'', 1985
* ''Wiersze i piosenki'', Bez Cięć, Kraków 1986
* ''Wiersze i piosenki'', Bez Cięć, Kraków 1986
* ''Wiersze i piosenki'', Bez Cięć, Kraków 1986
* ''Wiersze i piosenki'', Kierunki, 1986
* ''Mój zodiak'', Warszawa 1987
* ''Przejście Polaków przez Morze Czerwone'', Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1987
* ''Bajka o Polsce wiersze i piosenki'', to, Toruń, 1988
* ''Kosmopolak [wywiad z piosenkarzem, akordy na gitarę]'', Nowa fala, Gdańsk 1988
* ''Perestoika'', Warszawa 1988
* ''Rozbite oddziały wiersze i piosenki 1985-1988'', Kraków 1988
* ''Krzyk piosenki Jacka Kaczmarskiego'', Oficyna Solidarność, Szczecin 1989
* ''Pięć sonetów o umieraniu komunizmu [piosenki z lat 1988-1989]'', Oficyna Wydawnicza 63, Warszawa 1989
* ''Śpiewnik'', Kraków 1989

Powyższa bibliografia wydawnictw podziemnych została sporządzona na podstawie katalogów Biblioteki Narodowej. Niektóre zapisy nie posiadają miejsc wydania lub nazwy wydawnictwa. Wynika to z charakteru publikacji ukazujących się poza oficjalnym obiegiem wydawniczym.

Udział w filmach.
Pojawił się w filmie Krzysztofa Kieślowskiego pt. Przypadek gdzie wykonywał parafrazę Wysockiego pt. ''Nie lubię''.

Pomimo śmierci Jacek Kaczmarski dalej jest ważną postacią polskiej kultury. Jego utwory interpretowane są na nowo nie tylko w kręgach piosenki poetyckiej, ale również w nurcie komercyjnym. Organizowane są festiwale poświęcone jego twórczości. Powstają również wydawnictwa opisującego jego życie i działalność artystyczną.

Wydawnictwa książkowe.
* Krzysztof Gajda: ''To moja droga Biografia Jacka Kaczmarskiego''. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2009. {{ISBN|978-83-245-8761-2}}.
* ''Zostały jeszcze pieśni... Jacek Kaczmarski wobec tradycji'' pod red. Krzysztofa Gajdy i Michała Traczyka. MG Wydawnictwo, 2010. {{ISBN|978-83-61297-92-5}}.
* Piotr Wiroński: ''Wbrew, pomimo i dlatego: analiza twórczości Jacka Kaczmarskiego''. Akademicka Kraków, 2011. {{ISBN|978-83-7638-131-2}}.
* Diana Wasilewska, Iwona Grabska: ''Lekcja historii Jacka Kaczmarskiego''. Demart Wydawnictwo, 2012. {{ISBN|978-83-7427-636-8}}.
* Krzysztof Gajda: ''Jacek Kaczmarski w świecie tekstów''. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2013. {{ISBN|978-83-7177-952-7}}.

Wydawnictwa muzyczne.
* Habakuk: ''A ty siej'' (2007)
* Strachy na Lachy: ''Autor'' (2007)
* Jacek Bończyk, Mirosław Czyżykiewicz, Hadrian Filip Tabęcki: ''Raj'' (2008)
* Jacek Bończyk, Sylwia Najah, Klementyna Umer, Kameleon Qartet: ''Dzieci Hioba'' (2010)
* Maria Sadowska, Anna Serafińska, Janusz Szrom: ''Kaczmarski & Jazz'' (2010)
* Trio Łódzko-Chojnowskie: ''Pożytek z odmieńców'' (2011)
* Mateusz Nagórski, Andrzej Dębowski: ''Skruchy i erotyki dla Ewy'' (2015)
* Mateusz Nagórski: ''Jacek Kaczmarski w świecie baśni'' (2015)

Zloty, festiwale i wydarzenia cykliczne.
* Metamorfozy Sentymentalne: Lubelski Festiwal Piosenki Autorskiej i Poetyckiej im. Jacka Kaczmarskiego, Lublin (drugi weekend marca)
* Źródło wciąż bije: Festiwal Piosenek Jacka Kaczmarskiego, Bydgoszcz (drugi weekend czerwca)
* Nadzieja: Festiwalu Piosenki Poetyckiej im. Jacka Kaczmarskiego, Kołobrzeg
* Czaty Zamkowe, Zamek Bolków
* kaczmarski underground, Kraków, Marszowice k. Gdowa (przełom sierpnia i września)
* Wrocławski Salon Jacka Kaczmarskiego, Wrocław (wydarzenie cykliczne)
* Koncerty Pamięci Jacka Kaczmarskiego, Toruń (przełom Marca- Kwietnia) - organizator Studencki Krąg Instruktorski Uniwersytetu Mikołaja Kopernika im. Tonyego Halika
Poza wymienionymi wydarzeniami w wielu miastach Polski organizowane są pojedyncze koncerty poświęcone twórczości Jacka Kaczmarskiego. Szczególnie często odbywają się one w Śródmiejskim Ośrodku Kultury w Krakowie.

Zespoły i wykonawcy.
* Trio Łódzko-Chojnowskie
* Mateusz Nagórski
* Triada Poetica
* Kwartet ProForma
* Michał Wilgocki & Judyta Gąsior - Piosenka Poetycka
* Adam Mortas z zespołem ENCORE
* Radosław Książek & Konrad Bieńko
* Patrycja Polek & Adam Leszkiewicz
* Adam Łapacz
* Eliza Banasik
* Jakub Kwaśniewski
* Justyna Panfilewicz

Filmy.
Powstały filmy dokumentalne poświęcone Jackowi Kaczmarskiemu: ''Kosmopolak'' (1990, scenariusz i realizacja: Danuta Beata Postnikoff), ''Stacja Osowa'' (2007, scenariusz i reżyseria: Paweł Zbierski), ''Jacek'' (2012, scenariusz i reżyseria: Jakub Mędrzycki), ''Bard'' (2013, scenariusz: Mirosław Chojecki, Katarzyna Kościelak, reżyseria: Katarzyna Kościelak).

Murale.
* Centrum Kultury eSTeDe (Gniezno)

Ulice.
* 9 listopada 2017 r. ulica nazwana wcześniej imieniem Zygmunta Modzelewskiego na warszawskim Mokotowie zyskała nazwę ulicy Jacka Kaczmarskiego. Na terenie tej dzielnicy znajduje się również skwer jego imienia. Ogólnie na terenie Polski znajduje się 20 miejsc, którym patronuje ten poeta.

{{Uwagi}}

Brak wpisów w Księdze Wpisów.