Piel�gnujemy pami�� o zmar�ych.

cmentarz: Pow�zki, Warszawa
fotografia: Jacek Michiej

Chaim Zelig S�onimski

Chaim Zelig S�onimski ps. Chazas (hebr. - , ur. 10 marca 1810 w Bia�ymstoku, zm. 15 maja 1904 w Warszawie) - polski pisarz, matematyk, astronom i wynalazca �ydowski. [�r�d�o: Wikipedia, Chaim_Zelig_S�onimski]

Wr�� do strony g��wnej cmentarza

�yciorys

Syn Jakuba S�onimskiego, urodzi� si� w Bia�ymstoku w ortodoksyjnej rodzinie �ydowskiej, kt�ra zapewni�a mu tradycyjne religijne wykszta�cenie. W 1828 o�eni� si� z bogat� pann� z Zab�udowa i przeni�s� si� do domu te�ci�w, gdzie samodzielnie studiowa� matematyk�, astronomi� (za przewodnika mia� Jechiela Zab�udowskiego, jednego z pionier�w �ydowskiego o�wiecenia). Nauczy� si� tam tak�e j�zyka niemieckiego, rosyjskiego i francuskiego. Z powodu niech�ci �ony do jego pracy naukowej i opor�w tamtejszego �rodowiska, rozwi�d� si� w 1831 i powr�ci� do Bia�egostoku, gdzie zosta� pisarzem w hucie szk�a, kt�r� posiada� jego brat.

W 1834 dzi�ki pomocy wile�skiego bogacza Moj�esza Rozentala z Wilna, wyda� w j�zyku hebrajskim podr�cznik matematyki ''Podstawy wiedzy'' (hebr. ''Jesodej chochma''). Podr�cznik zawiera� kr�tki rys algebry elementarnej i wy�szej. W 1835 wyda� pierwsz� prac� z astronomii zatytu�owan� ''Kometa'' (aram. ''Kochawa de-szawit''), w kt�rej m.in. opisa� komet� Halleya. Praca przynios�a mu du�y sukces, kt�ry zmobilizowa� go w 1838 do wyjazdu do Warszawy. Tam nawi�za� kontakt z polskimi astronomami: Janem Baranowskim i Franciszkiem Armi�skim, kt�rzy napisali wst�p do ksi��ki S�onimskiego ''Dzieje nieba'' (hebr. ''Taldot ha-szamajim''), wydanej w 1838 dzi�ki protekcji matematyka, Abrahama Jakuba Sterna. S�onimski wykaza� w niej b��dy w tradycyjnym sposobie obliczania lat przest�pnych w ksi�ycowym Kalendarzu hebrajskim. Jako pierwszy w pi�miennictwie hebrajskim przyj�� system heliocentryczny M.Kopernika.

W 1839 wynalaz� maszyn� do dodawania i odejmowania, kt�ra zaprezentowana w Kr�lewcu otrzyma�a pochlebn� ocen� Friedricha Wilhelma Bessela.

W 1842 po�lubi� Sar�, najm�odsz� c�rk� Abrahama Sterna i osiad� w Warszawie na sta�e.

W stolicy zaj�� si� udoskonalaniem wynalezionej przez te�cia maszyny licz�cej, kt�r� przedstawi� na wystawach w Kr�lewcu w 1844 i nast�pnie w Sankt Petersburgu w 1845, na kt�rej otrzyma� nagrod� Cesarskiej Akademii Nauk, (nagrod� im. Demidowa drugiego stopnia (2500 rubli)) a cesarz Miko�aj I Romanow nagrodzi� go prawem zamieszkania poza rejonem �ydowskim w Warszawie. Wynalazek prezentowa� p�niej w Berlinie, gdzie dzi�ki Aleksandrowi von Humboldtowi zosta� nagrodzony przez kr�la Fryderyka Wilhelma IV sum� 50 friedrichsdor�w.

Odkryte przez niego twierdzenie z teorii liczb, dotycz�ce tzw. liczb Fareja, pozwoli�o oprze� konstrukcj� maszyny na pomys�owo u�o�onych tablicach, kt�re nawini�te na wa�ki i obracane przez rachmistrza dawa�y wszystkie sk�adniki iloczynu lub ilorazu.

W latach 1846-1858 mieszka� i pracowa� w Tomaszowie Mazowieckim (wed�ug Abrahama Cygielmana). Za nagrod�, kt�r� uzyska� w Londynie za swoj� maszyn�, S�onimski wydzier�awi� ziemi� w pobli�u Tomaszowa (wed�ug Janiny Kumanieckiej). Prowadzi� tam eksperymenty z zakresu technologii garncarstwa, metalurgii, hydrostatyki i elektryczno�ci.

W 1850 otrzyma� patent na cynowanie naczy� kuchennych z lanego �elaza, a w 1854 na sikawk� stra�ack�. W 1852 opracowa� spos�b liczenia wstecz lat przest�pnych w kalendarzu �ydowskim. W 1859 ulepszy� dzia�anie telegrafu, dzi�ki urz�dzeniu do jednoczesnego przekazywania czterech depesz przez jeden przew�d. W 1862 za�o�y� popularnonaukowe pismo w j�zyku hebrajskim dla umiarkowanie zasymilowanych i o�wieconych �yd�w Ha-Cefira (z hebr. ''Jutrzenka''), w kt�rym opr�cz propagowania asymilacji pisa� o najnowszych osi�gni�ciach techniki.

W 1861 zosta� inspektorem Szko�y Rabin�w w �ytomierzu i jednocze�nie cenzorem druk�w hebrajskich, poprzez co zosta� zmuszony do zawieszenia wydawania Ha-Cefiry, kt�rej wyda� ��cznie 25 numer�w. W szkole wraz z �on� Sar� prowadzi� r�wnie� k�ko dramatyczne. W 1873 szko�a zosta�a zamkni�ta przez w�adze carskie, wskutek czego S�onimski powr�ci� do Warszawy.

W 1875 wznowi� wydawanie Ha-Cefiry w Berlinie, a nast�pnie w Warszawie. Prowadzi� je do 1886. Od 1864 dzia�a� w Warszawskim Towarzystwie Krzewienia O�wiaty w�r�d Izraelit�w. W 1865 opublikowa� podr�cznik do matematyki ''Podstawy nauki liczenia'' (hebr. ''Jesodej chochma ha-sziur'').

Zmar� w Warszawie. Zosta� pochowany w alei g��wnej cmentarza �ydowskiego przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 71, rz�d 1). Mia� czterech syn�w - przedwcze�nie zmar�ego w Tomaszowie Mazowieckim Abrama Jakuba (1845-1849), J�zefa (1860-1934), Lajba vel Leonida (Ludwika) (1850-1918) i Stanis�awa (1853-1916). Dwaj ostatni porzucili judaizm - Stanis�aw dla katolicyzmu, a Leonid dla prawos�awia. Jego wnukami byli: Antoni (1895-1976) i Piotr S�onimscy (1893-1944). [�r�d�o: Wikipedia, Chaim_Zelig_S�onimski]

Operatorem serwisu jest

➜	Erkwadrat sp. z o.o.
✎	ul. Letnia 16
	05-510 Chyliczki
☑	123-139-4399
☎	+48 (22) 350 75 61
✉	kontakt@pamietam.pl
	facebook/pamietam

Rozliczenia transakcji kart� p�atnicz� i e-przelewem przeprowadzane s� za po�rednictwem dotpay.pl