Twórczość
Twórczość Juliana Stryjkowskiego praktycznie w całości skupia się na przedstawieniu losów społeczności żydowskich, szczególnie zwracając uwagę na problem zachowania tożsamości narodowej i religijnej. W jego utworach pojawiają się również wątki holocaustu i niszczącego działania ideologii (zwłaszcza komunizmu i syjonizmu) oraz tematy uniwersalne: pytania o miejsce człowieka w świecie, istnienie Boga, sens życia i cierpienia. Konstrukcja jego powieści unika tendencyjności, a każdy z bohaterów (którzy zazwyczaj reprezentują nie tylko różne osobowości, ale również postawy ideowe) zyskuje prawo wypowiedzi. W wywiadach po wydaniu ''Milczenia'' jako oś swojego pisarstwa wskazywał na poczucie wykluczenia (w życiu osobistym związane z homoseksualizmem) i samotności - cechy, które często przenosi na głównego bohatera. Takie przedstawienie postaci bliskie jest bohaterowi romantycznemu. W swoich wypowiedziach Stryjkowski zwracał uwagę na ważną rolę (szeroko rozumianego) romantyzmu w swojej twórczości.
Pisarstwo Stryjkowskiego bywa czasem określane terminem ''realizm mistyczny'', który oddawać ma jednoczesną realistyczną konstrukcję jego utworów z jednej strony oraz przesycenie duchowością (aż do pewnej materializacji pojęć duchowych) z drugiej.
Juwenilia
Autor ''Głosów w ciemności'' debiutował jeszcze przed II wojną światową, trudne jest jednak ustalenie, którym dokładnie utworem. Jedna z hipotez zakłada, że jest to opowiadanie ''Skrzyżowanie się dwóch pociągów'', które miałoby ukazać się w 1928 na łamach Chwili, z którą ówczesny student polonistyki współpracował jako tłumacz i recenzent. Śladów publikacji tego utworu nie udało się jednak odnaleźć, a sam autor zaprzecza, żeby dał go kiedykolwiek do druku, dlatego bardziej prawdopodobna jest wersja mówiąca, że debiutem Juliana Stryjkowskiego była nowela ''Dwie kawki'', która ukazała się w czasopiśmie Młody Świat w kwietniu 1938.
Poza ''Dwiema kawkami'' ukazały się przed wojną jeszcze nowele ''Purca'' i ''Dramat w piwnicy'' również opublikowane w Młodym Świecie. Powieść lotnicza ''Kra'' nie ukazała się drukiem, a jej rękopis zaginął w czasie wojny.
Tetralogia galicyjska
Na tetralogię galicyjską (przed ukazaniem się ''Echa'' określano ją jako trylogię) składają się 4 powieści: ''Głosy w ciemności'' (1956), ''Austeria'' (1966), ''Sen Azrila'' (1975) i ''Echo'' (1988, kontynuujące dzieje bohaterów ''Głosów w ciemności''). W utworach tych autor przedstawia środowisko Żydów galicyjskich przed I wojną światową, zamieszkałych w tzw. sztetlach. Stryjkowski ukazuje rozpad tych społeczności spowodowany zarówno procesami historycznymi (np. I wojna światowa w ''Austerii''), jak i zanikiem tradycyjnej kultury żydowskiej - zastępowanej przez asymilację, socjalizm czy syjonizm. W tym celu pisarz posługuje się kilkoma motywami:
* zakazana miłość między żydami i gojami - np. Marii (córki reba) i Kassaraby - starosty pochodzenia ukraińskiego w ''Głosach w ciemności'' i ''Echu'', czy miłość zakazana ze względów społecznych i religijnych - np. zbyt młodych Buma i Asi w ''Austerii'';
* konflikt pokoleniowy prowadzący młodych do sprzeniewierzenia się wierze, którą symbolizują ojcowie - np. reb Tojwie w ''Głosach w ciemności'' czytający wbrew ojcu wiersze Heinricha Heinego;
* przeciwstawienie młodego ideologa i mądrego starca - np. socjalista Gerszon i stary Tag w ''Austerii'';
* opozycje wizualne - brzydota, bieda i zamknięcie dzielnic żydowskich przeciwstawione kolorom i swobodzie świata poza nimi (piękno świata gojów odkrywane przez Aronka z ''Głosów w ciemności'');
* motyw zakazanej książki - literatura stająca się impulsem do poszukiwania własnej tożsamości - np. czytane przez Szalomcię i Fańcię książki Pereca w ''Głosach...'';
* niszczący wpływ pieniądza - porzucanie przez niektórych kupców religii żydowskiej na rzecz kultu pieniądza - np. przez wuja Karola z ''Głosów...'' i Apfelgruna z ''Austerii''.
Te wszystkie elementy składają się na opis upadku kultury żydowskiej na kresach, jednak inne elementy (np. przedstawienie rytuałów religijnych, organizacja powieści według kalendarza religijnego) powodują, że obraz sztetli w twórczości Stryjkowskiego jest bardzo bogaty. To wszystko sprawia, że utwory tetralogii galicyjskiej jako obraz kultury, która uległa zagładzie, często są zestawiane z powieściami Isaaca Bashevisa Singera.
Tryptyk biblijny
Na tryptyk biblijny składają się trzy dłuższe opowiadania o charakterze apokryficznym: ''Odpowiedź'' (1982), ''Król Dawid żyje!'' (1984) i ''Juda Makabi'' (1986). Osią fabularną tych utworów są wątki zaczerpnięte bezpośrednio ze Starego Testamentu, skupiające się wokół głównej postaci (Mojżesza w ''Odpowiedzi'', Dawida w ''Król Dawid żyje!'' i Judy Makabiego). Stryjkowski wykorzystuje biblijny szkielet fabularny, aby pokazać psychikę jednostki uwikłanej w boski plan. W odróżnieniu jednak od pełnych wątpliwości i rozbudowanych psychologicznie postaci z innych utworów, postacie te są tylko pretekstem dla dydaktycznej, wręcz katechetycznej wymowy utworów. Zarysowane w różnym stopniu postacie (np. tragiczna postać Saula i kontrastująca zupełnie płaska postać Dawida, którego jedynym rysem jest oddanie Bogu) są zazwyczaj udowodnieniem tezy, stawianej przez autorski komentarz, że Bogu należy się całkowite oddanie, nawet jeśli nie liczy się z ludźmi, którzy są jego narzędziami w realizacji planu zbawienia narodu żydowskiego.
Mimo podobieństw utwory te różnią się jednak wymową: ''Odpowiedź'' można odczytać właściwie jedynie jako wyznanie wiary, ''Król Dawid żyje!'' to próba ukazania sytuacji konfliktu z Bogiem (choć z tezą, że człowiek powinien się podporządkować), a ''Juda Makabi'' to wsparcie walk Żydów o stworzenie własnego państwa. Książki te, jeśli nie potraktowane w kategorii religijnego wyznania autorskiego, tracą dużo na wartości artystycznej przez swoją tendencyjność (zwłaszcza w porównaniu z wcześniejszą twórczością autora).
Tłumaczenia
Poza twórczością literacką Stryjkowski zajmował się tłumaczeniami z języka hebrajskiego, rosyjskiego i francuskiego. Debiutem translatorskim było prawdopodobnie opowiadanie ''Kłamstwo'' Awigdora Hameiriego - jego przekład z hebrajskiego ukazał się w Chwili w 1929. W 1937 ukazało się tłumaczenie ''Śmierci na kredyt'' Louisa-Ferdinanda Céline'a, które doczekało się reedycji po upadku PRL. [źródło: Wikipedia, Julian_Stryjkowski]
